Berichten van hoop uit Iran en Syrië

zondag 4 december 2022

Interessante ontwikkelingen in twee landen in het Midden-Oosten. Iran is in de greep van wat je gerust een revolutie kunt noemen, althans de vroege stadia daarvan. Maar ook in Syrië is de door staats- en imperialistisch geweld afgedwongen repressieve rust verleden tijd.

Iran eerst. Ik ga geen uitgebreid chronologisch overzicht geven van de indrukwekkende protesten die begonnen naar aanleiding van de dood van Jina Amini, een Koerdische vrouw die door de moraalpolitie werd opgepakt. Die politie vond dat Jina haar hoofddoek niet correct droeg en man haar mee. Korte tijd later was ze dood. Dat was op 16 september 2022. Volledig terecht gaven mensen de moraalpolitie daarvan de schuld. In media wordt deze vrouw heel hardnekkig alleen met haar van staatswege gegeven voornaam Mahsa aangeduid, een gewoonte waar linkse, radicale en solidaire mensenn mee horen te kappen. Door haar staatsnaam te hanteren, erkennen we immers de pretenties van de Iraanse staat tegenover de door haar onderdrukte Koerdische bevolking, en dat is niet solidair met de Koerdische bewoners van dat deel van Koerdistan dat door Iran bezet is en aan koloniale onderdrukking is onderworpen.

Juist in deze regio kwamen vrijwel direct protesten op gang. Maar de protesten bleven niet tot Koerdische gebieden beperkt: ook in de hoofdstad Teheran, en in andere delen van het land trotseerden mensen de steeds scherpere onderdrukking. Vrouwen stonden vooraan en velen van hen deden demonstratief hun hoofddoek af. Schoolkinderen namen heel dapper deel.(1) Arbeiders in de olie-industrie hielden stakingen.(2) Mensen maakten er een sport van om voorbij lopende geestelijken behendig van hun tulband te ontdoen.(3) Van enig serieus moreel gezag van, en respect door de bevolking van de Iraanse theocratische machthebbers is nauwelijks nog sprake. Naakte macht is het enige waar hun autoriteit nog op berust. Een naakte macht die intussen ettelijke honderden mensen de door heeft in gejaagd en duizenden mensen heeft gearresteerd, waar hen veelal een angstaanjagend lot wacht. Maar mensen blijven protesteren, en steeds weerklinkt de leus: Vrouwen, Leven, Vrijheid.

Intussen zijn we bijna drie maanden verder, en de protesten vertonen geen enkele neiging om weg te ebben. Griezelig, maar met terugwerkende kracht ook hilarisch, is de aankondiging vanuit het bewind dat het afgelopen moest zijn: “Vandaag is de laatste dag dat een eind komt aan de rellen’, kondigde generaal Hossein Salami van de Revolutionaire Garde, elitekorps van het regime, dreigend aan. Dat was nieuws op 29 oktober 2022,(4) en we zijn dus alweer ruim een maand vol ‘rellen’ verder…

Enig resultaat is er ook. Van het verplicht dragen van hoofddoeken is in grote steden weinig meer over: machthebbers hebben hun handen vol om zich de opstandige menigten van het lijf te houden. Op 4 december 2022 werd zelfs aangekondigd dat de moraalpolitie – de club dus dus die Jina Amini de dood in heeft gejaagd waarop de huidige opstand het antwoord was – wordt stilgelegd.(5) Wat dat betekent is onduidelijk. Gaat een andere instantie toch proberen de hoofddoekverplichting overeind te houden? Gaat die hoofddoekverplichting zelf voor de bijl? Daar dringt een hervormingsgezinde politieke partij op aan.(6) Er is geen reden om al te grote verwachtingen te hebben, verzoeken van reformisten worden wel vaker niet ingewilligd. Maar het pure feit van de aankondiging over die moraalpolitie – gedaan door de hoogste openbare aanklager in Iran – is wel een teken dat het bewind zich stevig onder druk gezet voelt door de opstandsbeweging. Dat alleen al is goed nieuws.

Intussen wordt het komende dagen bijzonder spannend. Er ligt een oproep vanuit de protestbewegingen voor een driedaagse proteststaking, en een manifestatie in Teheran op woensdag.(7) Protest in de hoofdstad, plus meerdaagse staking, terwijl her en der sowieso de protesten woeden: Iran beleeft revolutie, en deze revolutie verdient onze volle en enthousiaste solidariteit.

Dan Syrië! Daar heeft het bewind van Bashir Assad met wrede repressie en gesteund door zwaarbewapende bondgenoten een revolutie weten neer ter slaan. Die revolutie begon met demonstraties tegen onderdrukking en verpaupering, in 2011. De intensse repressie bracht demonstranten ertoe de wapens op te nemen, sommige soldaten ko9zen de kant van de opstandige bevolking en namen hun wapens mee. Dit wass een vrijheidsstrijd, met revolutionaire implicaties. In de opstand mengde zich echter algauw ook extreem-conservatieve Arabische staten als Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) en Qatar. Die bewapenden strijdgroepen om tegen de Syrische staat te vechten. Daar ging het niet om bevrijding maar om de vervanging van het pro-Iraanse Syrische bewind. Genoemde Arabische Golfstaten willen de Iraanse invloed in de regio graag terugdringen en de invloed van hun versie van aartsconservatieve Soennitische islam ook aan Syrië opleggen. De VS deed via de CIA ook een bloedige duit in het zakje: dat land wil ook wel van Assad af, want in diens bewind zag de VS een obstakel voor de Westers-Israëlische-conservatief Arabische hegemonie, en ook de VS dringt de Iraanse invloed maar wat graag terug. Vermomd als vrijheidsstrijd voerden VAE, Saoedi-Arabie, Qatar en wat aarzelender ook de VS dus een reactionaire oorlog tegen een zelf ook reactionair bewind. De authentieke vrijheidsstrijd werd gaandeweg verstikt door deze bloedige, door diverse mogendheden aangejaagde burgeroorlog.

Aanvankelijk toen de vrijheidsstrijd nog niet helemaal stuk was, maar de anti-Assad-strijdgroepen en staten groeiend resultaat boekten, was het bewind van Assad echt in gevaar. In 2015 keerde het tij. Rusland begon met zware luchtaanvallen op zowel tegenstanders van Assad als op steden waar veel weerstand tegen diens regime was. De Russische president Poetin stuurde ook elitetroepen die meevochten met de strijdkrachten van Assad. Iran stuurde contrarevolutionaire gardisten, zeer wreed optredende elitetroepen die de curieuze naam van Revolutionaire Gardisten (mis)dragen. We kwamen dat elitekorps hierboven al een keer tegen. Tegen de gezamenlijke macht van Assads doodseskaders, Iran’s revolutionaire gardes en Ruslands bommenwerpers, legden zowel de conservatieve strijdgroepen als de vrijheidsstrijd waar deze strijdgroepen op parasiteerden terwijl ze er over heen walsten, het uiteindelijk af. Assad bleef in het zadel, mede overeind gehouden door de Iraanse staat en door het Russische imperialisme dat er een herwonnen zelfvertrouwen aan ontleende dat vervolgens werd omgezet in een koloniale oorlog in Oekraïne.

De Syrische staat doorstond dus zowel een revolutie als een reactionaire poging tot regime change. Van een sterke staat, gerespecteerd door de bevolking, was echter nauwelijks sprake. Het land wordt geteisterd door economische crisis, en de regering gooit daar bezuinigingen overheen. Ebn zie! Precies dat is aanleiding tot een herleving van fel protest. OP 4 december berichtten BBC, the Guardian en Aljazeera van een heftig verlopen demonstratie in de zuidelijke stad Sweida. Boze mensen bestormden het kantoor van de gouverneur, nadat eerder tweehonderd mensen opgeroe3pen hadden tot de val van Assad. Mensen zouden ook geprobeerd hebben het politiebureau te bestormen. Dat kostte een politieagent het leven, en veiligheidstroepen schoten ook een demonstrant dood.(8) Helemaal uit het niets komt deze plaatselijke opstand trouwens niet, volgens Aljazeera waren er de afgelopen jaren al eens protesten tegen corruptie(9) De stad wordt grotendeels bewoond door Druzen, en het ergste burgeroorlogsgeweld is deze regio bespaard gebleven.

Het staat te bezien wat er nu verder gebeurt. Als de vlam van het verzet verder in de pan van repressie en bezuinigingen slaat, dan heeft de Syrische staat een probleem dat ze in 2011 niet had. Haar beide steunpilaren, Rusland en Iran, hebben hun handenvol elders: Rusland in Oekraïne, waar ze glorieus bezig is haar koloniale oorlog te verliezen; en Iran wiens heersers revolutionair worden uitgedaagd door een boze bevolking die het niet meer pikt. Heel sterk staat die Syrische staat er dus helemaal niet voor. Een nieuwe Syrische verzetsgolf maakt kansen. En ook dit verzet verdient onze solidariteit.

Noten:

(1) Deepa Parent, ‘“ We want the clerics to get lost”: Iran’s schoolgirls emerge as powerful voices of dissent’, The Guardian, 9 oktober 2022, https://www.theguardian.com/global-development/2022/oct/09/iran-protests-schoolgirls-videos-khamenei

(2) ‘Iran: oil workers strike, join protests’, CounterVoirtex, 16 oktober 2022, https://countervortex.org/blog/iran-oil-workers-strike-join-protests/ ; AFP, ‘Anti-government protests in iran gain traction as oil workers go on strike’, Euronews, 11 oktober 2022, https://www.euronews.com/2022/10/11/anti-government-protests-in-iran-gain-traction-as-oil-workers-go-on-strike

(3) Zie bijvoorbeeld een tweet van Sam Gerrits, Twitter, 23 oktober 2022, https://twitter.com/samgerrits/status/1584275494744522752

(4) ‘Iraanse Revolutionaire Garde dreigt: demonstraties moeten morgen stoppen’, NOS, 29 oktober 2022, https://nos.nl/artikel/2450263-iraanse-revolutionaire-garde-dreigt-demonstraties-moeten-morgen-stoppen

(5) ‘Iran prosecutor general signals “Morality police” suspended’, Aljazeera, 4 december 2022, https://www.aljazeera.com/news/2022/12/4/iran-prosecutor-general-signals-morality-police-suspended

(6) ‘Iran reviewing mandatory headscarf law amid ongoing protest’, The Guardian, 4 december 2022, https://www.theguardian.com/world/2022/dec/04/iran-reviewing-mandatory-headscarf-law-amid-ongoing-protests

(7) Patrick Wintour e.a., ‘Iranian m protesters call for three-day zstrike as [pressure on regime builds’, The Guardian, 4 december 2022, https://www.theguardian.com/world/2022/dec/04/iranian-protesters-call-for-three-day-strike-as-pressure-on-regime-builds

(8) ‘Syria: Protesters storm governor’s office in southern city of Sweida’, BBC, 4 december 2022, https://www.bbc.com/news/world-middle-east-63852389

(9) ‘Rare anti-government protest turns deadly in southern Syria’, Aljazeera, 4 december 2022, https://www.aljazeera.com/news/2022/12/4/gunfire-as-angry-protesters-attack-syrian-governors-office

Peter Storm