Iran: naar nieuwe ronde opstandigheid?

donderdag 26 december 2019

Beleeft Iran het begin van een nieuwe opstand? Er zijn aanwijzingen in die richting. Het bewind van ayatollah Khamenei en president Rouhani heeft de vorige opstand zeer grof neergeslagen en joeg daarbij 1500 demonstranten de gewelddadige dood in. Er zijn tekenen dat het regime voorbereidingen treft voor soortgelijke repressie. Op Twitter verscheen al berichtgeving over rondrijdende en schietende veiligheidstroepen. In Isfahan zouden die woensdagavond 25 december alweer het vuur op demonstranten hebben geopend.(1) De BBC meldde op diezelfde dag al dat het internet ‘“verstoord” is voorafgaand aan protesten’.(2)

Die protesten zijn aangekondigd voor 26 december, ter gelegenheid van veertig dagen van rouw om de slachtoffers van de eerdere repressiegolf. Die repressie van het antwoord van het regime toen mensen de straat op gingen. En mensen gingen de straat op uit protest tegen een plotselinge verhoging van de brandstofprijzen. Dat kwam op gang in de nacht van 15 op 16 november.(3)

In korte tijd kregen de protesten vleugels. Hetzelfde gold voor de onderdrukking. Amnesty maakte op 19 november bekend: ‘Minstens 106 betogers in 21 steden zijn gedood, volgens geloofwaardige verslagen’(4). Leider Khamenei had al gewaarschuwd, door demonstranten te omschrijven als ‘tuig’ ; ze zouden zijn ‘geïnspireerd door “vijanden” van Iran’. ‘Agenten moesten volgens hem hun ‘“taken uitvoeren”, waarmee hij hintte op een harder optreden van ordetroepen als de protesten aanhouden.’(5) Ook de als gematigd bekend staande president Rouhani deed een duit in het zakje. Hij ‘waarschuwde op zondag dat “anarchie en relschopperij” niet getolereerd zou worden’. De omvang van het protest? ‘Een geschatte 87.000 mensen namen deel aan de demonstraties, zo berichtte het semi-officiële Fars persbureau’. Het Aljazeera-stuk waar ik dit vond vertelt nog: ‘Tientallen banken en winkels zijn in brand gestoken of beschadigd, en er hebben 1000 arrestaties plaatsgevonden.’(6)

Intussen weten we dat de omvang van de protesten nog veel groter is geweest – net als de schaal van de onderdrukking. De protesten hebben, volgens berichtgeving, van United for Iran, een mensenrechten-NGO,(7) in zeventig procent van alle Iraanse provincies plaats gevonden. Ze waren zeer4 fel: ‘Volgens regeringsfunctionarissen zijn 69 banken in Isfahan en 76 banken in Siraz beschadigd.’ Regeringsbronnen liegen, ook in Iran. Maar dat de protesten hier en daar de vorm aan namen van een opstand, en dat daarbij ook banken en bedrijven doelwit waren van de woede van getergde arme mensen, hoeft niet te worden betwijfeld.

United for Iran geeft ook cijfers over de repressie: ‘minstens 138 doden’, volgens een bron. ‘Sommige gerenommeerde journalisten maken melding van zoveel als 200 doden.’ Het aantal arrestanten? ‘Meer dan 1000 in de eerste twee dagen van protest’. Het zouden er later best eens 3000 kunnen zijn geworden, volgens latere verslaggeving.

Dat aantal van 200 doden kan inmiddels worden bijgesteld. The Guardian kwam op 1 december met een uitgebreide reconstructie van de gang van zaken in de stad Shiraz. Daar had de opstand een enorme kracht ontwikkeld. Mensen hadden uit protest de weg geblokkeerd met auto’s, na ene oproep daartoe door een protesterende vrouw. Aanvankelijk waren de protesten vreedzaam; de politie kreeg zelfs bloemen van betogers. Later traden veiligheidstroepen op met traangas en betogers vernielingen aan. Mensen begonnen zich tegen de politiemacht te verdedigen, de politie sloeg en opende het vuur, betogers vielen een politiebureau aan, dat later naar verluidde in de fik gaat.

In de wijk Sabra waren de acties omvangrijk. ‘Betogers lijken Sabra het grootste deel van het weekend onder controle te hebben gehad. Op zondag 17 november lijken demonstranten het kantoor van de senior-imam in het gebied in brand gestoken te hebben, een rechtstreekse aanval op het clericale establishment van het land’. Dat was niet alles: ‘ Een activist in Shiraz schatte dat 80 bankfilialen en zeven benzinepompen in brand waren gestoken verspreid over de stad.’

Een betrokkene vertelde: ‘Twee dagen lang was Shiraz in handen van de mensen, maar er gebeurde niets slechts. Het was zoiets groots dat mensen de controle hadden over de stad. Ik kon zien hioe het land er uit zou zien als we de macht zouden overnemen.” ‘We’: niet partij zus of leider zo, maar de bevolking zelf. Dat was waar de opstand heen ging, en voor het regime een dodelijk gevaar. Veiligheidstroepen heroverden de stad, onder meer door vanuit helikopters het vuur te openen. Het aantal dodenwas zestig in Shiraz zelf, negen in Sabra. Het betreffende artikel noemde trouwens alweer hogere aantallen demonstranten en arrestanten dan Aljazeera eerder. ‘Iraanse functionarissen schatten dat 200.000 mensen betrokken waren bij de protesten en rellen, die leidden tot 7000 arrestaties en, volgens sommige schattingen, het dodelijkste antwoord ooit van het regime op demonstraties.’(8)

Zowel de protesten als de repressie in Iran leidden trouwens maar tot weinig reactie van linkse en radicale mensen. Het blijkt in onze kringen kennelijk weer eens te moeilijk om het op te nemen voor een opstand en tegen een bewind, waar dat bewind zelf in conflict is met de Verenigde Staten. Triest en schadelijk is het. En het dient te veranderen.

Intussen kan het dodental in Iran veel verder naar boven worden bijgesteld. Waar Amnesty het later op 304 doden hield, daar komen drie bronnen van binnen het bewind zelf met een cijfer van 1500 doden. Dat bericht nu.nl althans, op basis van verslaggeving door persbureau reuters. Khamenei zelf zou op een door hem bijeen geroepen vergadering instructie te hebben gegeven om ‘“alles te doen wat nodig is” om de protesten te beëindigen, zeggen de drie bronnen tegen Reuters’(9) Zo werd de opstand neergeslagen voor het tot een succesvolle revolutie uit kon groeien. Zo kwam een einde aan de opstand. Een voorlopig einde, zo blijkt inmiddels.

Het is zinnig om nog even naar de aanleiding van die opstand te kijken: prijsstijgingen, afgekondigd door het bewind. Dat zegt iets over de aard van dat bewind, dat bij linkse mensen in Europa en de VS nog wel eens te positief wordt neergezet. Die prijsstijgingen zijn in overeenstemming met het in essentie neoliberale beleid dat dit bewind hardhandig doorvoert. Jadallyya, een kritische website over het Midden-Oosten en aangrenzende regio, publiceerde daarover een verhelderend stuk.(10) Het Internationaal Monetair Fonds, zo lezen we daarin, deed in 2018 gaf reeks adviezen aan de Iraanse regering. Iran accepteerde ze bijna allemaal.

Omid Mehrgan en Setareh Shohadaei, de auteurs van het artikel, voegen toe: “Als we herhaaldelijk spreken van Irans oppositie tegen internationale instellingen, dan laten we de vrijwillige, trouwe meegaandheid met deze financiële instelling met een sleutelrol weg (…) In feite, waar het gaat om economisch discours en praktijk, heeft Iran zelden afgeweken van de belangrijkste trends in de post-Reagan-en-Thatcher-wereld sinds de late jaren tachtig.’ De recente verhoging van de brandstofprijzen past in dit neoliberale beleid.

Het protest ertegen is een protest tegen dat beleid. Ja, Amerikaanse sancties vergroten de druk op de Iraanse economie. Maar het is de keus van de Iraanse heersers zelf om de last op de bevolking af te wentelen. Wie die bevolking echt wil steunen, heeft dan ook twee dingen te doen. De sancties veroordelen, want die verschaffen het bewind een excuus voor asociale broekriempolitiek. Maar ook heb bewind veroordelen voor zowel het neoliberale beleid als voor de repressie waarmee het de bevolking eronder probeert te houden.

Steun zal die bevolking komende dagen en weken nodig hebben, zeker nu de opstand klaarblijkelijk een tweede ronde in gaat. De getergde en opstandige mensen in Iran verdienen die steun ten volle.

Noten:

1 Tzvi Joffre, https://twitter.com/TzviJoffre/status/1209937563760377856 Joffre is verslaggever van de Jerusalem Post.

2 ‘Iran internet “disrupted” aqhead of protests’, BBC, 25 december 2019, https://www.bbc.com/news/world-middle-east-50911457

3 ‘Protest in iran tegen brandstofprijzen richt zich tegen regime’, NOS, 16 november 2019, https://nos.nl/artikel/2310746-protest-in-iran-tegen-stijgende-brandstofprijzen-richt-zich-tegen-regime.html

4 ‘“Horrfic pattern”: Amnesty says 106 killed in iran protests’, Aljazeera, 19 november 2019, https://www.aljazeera.com/news/2019/11/pattern-amnesty-106-killed-iran-protests-191119182957473.html

5 ‘ Iraanse leider steunt verhoging brandstofprijzen, hint op harder ingrijpen’, NOS, 17 november 2019, https://nos.nl/artikel/2310823-iraanse-leider-steunt-verhoging-brandstofprijzen-hint-op-harder-ingrijpen.html

6 ‘Hassan Rouhani warns protest-hit iran cannot allow ‘Insecurity”’, Aljazeera, https://www.aljazeera.com/news/2019/11/hassan-rouhani-warns-protest-hit-iran-insecurity-191117204223963.html

7 ‘10 things to know about Iran’s Protests’, United for Iran, 18 november/22 november 2019, https://united4iran.org/10-things-to-know-about-irans-protests

8 Michael Safi, ‘Blocked roads then bullets: Iran’s brutal crackdown in its City of Roses’, Guardian, 1 december 2019, https://www.theguardian.com/world/2019/dec/01/iran-fuel-protest-crackdowns-revealed-on-social-media

9 ‘“Veel meer doden dan gedacht bij Iraanse protesten: 1500 slachtoffers”’, nu.nl, 23 december 2019, https://www.nu.nl/buitenland/6019825/veel-meer-doden-dan-gedacht-bij-iraanse-protesten-1500-slachtoffers.html

10 Omid Mehrgan en Setareh Shomadaei, ‘Do Fuel Prices Define the Fate of the People’s Politics in Iran?’ , Jadaliyya, 3 december 2019, https://www.jadaliyya.com/Details/40316/Do-Fuel-Prices-Define-the-Fate-of-the-People%E2%80%99s-Politics-in-Iran

Peter Storm